“Iedereen is een beetje verdwaald en we vinden maar moeilijk houvast in woelige tijden. Sterker nog: we zitten met een clusterf*ck aan crisissen en weten niet hoe ermee om te gaan.” Dat kan tellen als opener! Met die gedurfde woorden zette de Nederlandse corporate antropoloog, ondernemer en auteur Jitske Kramer meteen de toon tijdens C-EATS, de executive lunch van Amon. Samen met Kramer en tien ervaren HR-managers zochten we naar antwoorden op de uitdagingen die onzekere tijden met zich meebrengen. Wat al snel duidelijk werd: de uitdagingen zijn fundamenteler dan we vaak beseffen.
Wie?
Amon nodigde de Nederlandse corporate antropoloog en auteur Jitske Kramer uit voor een exclusieve lunchsessie in het gezelschap van 10 ervaren hr-managers uit diverse sectoren.
Wat?
C-EATS: tijdens een strak gemodereerde dialoog gingen de HR-managers en de auteur geen enkele vraag uit de weg. Nieuwe perspectieven en concepten zoals ‘liminaliteit’ werden getoetst aan concrete praktijkcases.
Waarom?
‘Tricky Tijden’ van Jitske Kramer is een must-read voor wie grip wil krijgen op de snelle veranderingen van vandaag. Het biedt een uniek perspectief op waarom we ons verloren voelen in deze ’tussentijd’ en reikt handvatten aan om er sterker uit te komen.
Over een relevant topic gesproken!
We leven volgens Kramer in een periode van liminaliteit: een overgangsfase waarin het oude niet meer werkt, maar het nieuwe nog niet klaar is. Denk aan de klimaat- en energiecrisis, maatschappelijke polarisatie en razendsnelle technologische ontwikkelingen.
In zulke tijden heerst vaak verwarring en onzekerheid, terwijl vertrouwde structuren en waarden wankelen en ter discussie staan. Toch is dit geen uniek fenomeen: in de geschiedenis en culturen wereldwijd zijn overgangsfases schering en inslag. Een perspectief dat hoop biedt: hoe verdwaald we ons ook voelen, we zijn niet verloren.
Een opvallend concept uit Kramers boek ‘Tricky Tijden’ is de trickster: de grensoverschrijder die regels tart en ons verleidt met schijnoplossingen. Tricksters duiken overal op – van het politieke schouwtoneel tot sociale media – en voeden onzekerheid en verdeeldheid. Kramers waarschuwing: laat je niet meeslepen door hun valse beloften, maar leer de complexiteit van onze realiteit in warrige tijden te omarmen.
Het ergste wat je kan doen in onzekere tijden? Dingen beloven die complete bullshit zijn. Maar je moet wel durven leiden en de ‘liminale fase’ lang genoeg laten duren.
Jitske Kramer, auteur van ‘Tricky Tijden’
Lessen voor leiders
Voor leiders is ‘Tricky Tijden’ een onmisbaar kompas. Verschillende HR-managers bevestigden tijdens C-EATS dat verandering geen probleem is dat je zomaar kan ‘oplossen’ met een strakke planning of een PowerPoint-presentatie. Wel vraagt verandering om moedig en dienend leiderschap dat de menselijke kant van transformatie erkent.
Enkele lessen over leiderschap uit ‘Tricky Tijden’ waarmee je in de praktijk aan de slag kan:
• Erken de chaos: durf toe te geven dat je bepaalde antwoorden niet hebt. Onzekerheid hoort bij transitie. Dit vraagt om menselijkheid (een term die Kramer bewust verkiest boven ‘kwetsbaarheid’) en oprechtheid.
• Creëer een ‘safe space’: in een verwarrende periode is het essentieel om een omgeving te creëren waarin mensen hun angsten en onzekerheden kunnen delen. Door te luisteren naar verhalen en onuitgesproken bezwaren, kan je als leider verbinding creëren en weerstand wegnemen.
• Ga in dialoog: vooruitgang ontstaat door verschillende perspectieven te omarmen. Ga het gesprek aan, waardeer de diversiteit van ideeën en mensen, en maak er gebruik van om het veranderingsproces te verrijken.
Aan de praktijk getoetst
Een van de aanwezige HR-managers tijdens C-EATS pikte in met een concrete getuigenis over het fusietraject van zijn organisatie. Hij sprak daarbij over de valkuil van een “330-3-aanpak”: het management besteedt 330 dagen aan analyseren, strategie ontwikkelen en plannen uittekenen, waarna medewerkers maar 3 uur krijgen om de nieuwe werkelijkheid te begrijpen, te verwerken én te accepteren.
Het gevolg laat zich raden: weerstand, onbegrip en frustratie. Niet omdat medewerkers tegen verandering zijn, maar omdat ze simpelweg te weinig tijd krijgen om door hun eigen liminale fase te gaan. De valkuil: leiders willen de overgangsfase vaak zo kort mogelijk houden. Terwijl een kick-off niet het einde is van de verandering, maar net het begin van een periode waarin onzekerheid ruimte moet krijgen.
Als afsluiter: 5 takeaways uit ‘Tricky Tijden’
1 – We kunnen dit
De geruststellende boodschap van Kramer is dat de mensheid al vaker turbulente overgangstijden heeft doorgemaakt. We hebben dus zeker de veerkracht om hieruit te komen, ook al voelt het beangstigend.
2 – Focus op verbinding
In onzekere tijden ontstaat vaak polarisatie. Dan is het cruciaal om onze gemeenschappelijke menselijkheid te herontdekken. Deel persoonlijke verhalen en ontwikkel nieuwe teamrituelen die de overgang markeren en mensen verbinden met de nieuwe realiteit.
3 – Erken de ‘sjamaan’
Net als in tribale gemeenschappen is de sjamaan in je organisatie een figuur die niet per se een vaste rol of functie heeft, maar hij/zij houdt de ziel van de groep samen. De Chief of opperhoofd neemt de beslissingen, maar de sjamaan speelt een cruciale rol in het samenhouden van de cultuur, het diepgewortelde DNA, de sfeer enzovoort.
4 – Durf te verbeelden
De liminale fase is een periode van destructie én creatie. Doordat bestaande structuren wegvallen, komt er ruimte voor nieuwe ideeën, innovatie en verbeelding. Leiders en teams moeten deze kans grijpen om samen een nieuwe toekomst te verbeelden en vorm te geven.
5 – Laat je niet gek maken
Niet toevallig dient de ondertitel van ‘Tricky Tijden’ als krachtige reminder. Laat je niet misleiden door schijnzekerheden of valse profeten. Blijf kritisch, vertrouw op je eigen oordeel en durf de complexiteit aan.